İnfertilite (Kısırlık - çocuk sahibi olamama hali) en az 12 ay süreyle korunmasız düzenli cinsel ilişkiye rağmen, gebelik halinin oluşmaması durumudur. Primer infertilite kadının hiç gebeliğinin olmaması durumu iken, sekonder infertilite sağlıklı doğum olup olmadığına bakılmaksızın daha önce kadının gebe kalabildiği durumları tanımlamak için kullanılır. Yaklaşık olarak 15-44 yaş grubundaki kadınların %8-10 kadarı gebe kalmada sorunlar yaşayabilir.

Kadında başlıca kısırlık nedenleri
-Yumurtlama (ovulasyon) düzensizlikleri, en sık polikistik over sendromu nedeniyle olmaktadır.
-Tüplerin kapalı olması, yumurtalık kanalları, yumurtalıklardaki yumurtayı kaparak içine almakta ve daha sonra rahimden gelen spermle birlikte döllenme yumurtalık kanalının içinde olmaktadır. Yumurtalık kanallarına hasar veren olaylar arasında daha önce geçirilmiş karın içi veya üreme organlarına ait enfeksiyonlar, endometriozis, ameliyat sonrası oluşan yapışıklıklar veya geçirilmiş bir dış gebelik sayılabilir.
-Endometriozis, rahmin her ay kanayan iç zarının bir kısım benzerleri karnın içinde olmakta ve her ay bunlarda adet olarak giderek büyüyerek kistik yapılar oluşturmakta, yapışıklıklara neden olmaktadır.
-Hiperprolaktinemi ( Süt hormonu yüksekliği)
-Tiroid hormon bozuklukları (guatr, hipotiroidi, hipertiroidi)
-Rahimde bulunan patolojiler ( endometrial polip, endometrial ossifikasyon)
-Rahim ve yumurtalıklarla ilgili geçirilen ameliyatlar
-Genital organlarla ilgili geçirilmiş enfeksiyonlar
-İleri yaşa bağlı over rezervinin azalması
-Rahim ağzına bağlı nedenler, servikal faktör ( tek başına neden olarak görülmez)
-Erkek faktör
-Antisperm antikorlar
-Çiftlerin %10-15’inde kısırlık nedeni için herhangi bir sebep bulunamaz

Kısırlık tedavisine başlamadan önce kadın ve erkeğin detaylı bir şekilde araştırılıp altta yatan nedenlerin ortaya çıkarılması gerekir.

*İlk başvuruda, jinekolojik muayene ile kısırlık nedeni olabilecek hormonal yapıya ait ipuçları araştırılır (kilo, kıllanma, memelerden süt gelmesi, büyümüş tiroid bezi vs.), üreme sistemi, yumurtalıklar ve rahim ultrasonu yardımı ile değerlendirilir. Üreme organlarına ait enfeksiyonlar, bu sistemin yapısal bozukluklarının bir kısmı , rahime ait miyom polip gibi urlar ve rahim için tabakasının (endometrium) özellikleri, yumurtalıkların yapısı, kistleri teşhis edilebilir.

*Kadında hormon tetkikleri adetinin 3. Günü çalışılır.( FSH, LH, PROLAKTİN, TSH, E2 )

*HSG (histero-salpingo-grafi, rahim kanallarının filmi) : Rahim ağzından verilen ilaçlı maddenin rahim boşluğunu doldurup kanallardan geçerek karın boşluğuna dağılışı bir dizi röntgen filmi ile tespit edilir. HSG olarak adlandırılan bu tetkik rahim kanallarının geçirgenliği hakkında bilgi verir ve rahim boşluğunun şekil bozuklukları ve yer kaplayan oluşumlarının (polip, myom) tanınmasını sağlar. kanalların her ikisinin de tıkalı olması kesin kısırlık nedenidir ve tüp bebek yapılmasını gerektirir. Kanallardan bir tanesi açık diğeri kapalı ise gebe kalma şansı azalmakta, kısırlık ihtimali daha da artmaktadır. bu gibi durumda aşılama tedavisi kadının yaşına, evlilik yılına, sperm analizine göre değerlendirilip, gerekirse tüp bebek yapılabilir.

*Laparoskopi: Genel anestezi altında göbek altından 1 cm’lik bir kesi ile karın boşluğuna girilip optik bir sistem aracılığı ile karın içinin gözlenmesidir. Yumurtalık ve rahim kanallarının yapısal ilişkilerinin araştırılması, karın içindeki endometriozis odaklarının tespiti, ve gerektiğinde bazı cerrahi müdahalelerin açık ameliyata geçmeden yapılabilmesi için önerilebilir.

*Histeroskopi: Rahim içini ilgilendiren bir problemden şüphelenildiğinde uygulanır. Rahim kanalından rahim boşluğuna doğru ilerletilen bir optik sistem ile görüntü alınıp, cerrahi olarak problemin giderilmesini sağlamak üzere önerilen bir yöntemdir. Ancak gerekirse yapılmalıdır. Bu yöntemle, rahim içi direkt görülebilir, buradaki dokudan biyopsi, miyom veya polip gibi oluşumlar alınabilir.

Erkeğin değerlendirilmesi

*Sperm tetkiki: 3-4 günlük cinsel perhizden sonra mastürbasyon yoluyla verilen sperm, sayı, hareket özelliği ve yapısal durum bir çok yönden değerlendirilir. Sperm yıkama işlemi ile dölleme yeteneğinin arttırılması açısından sağlanan fayda araştırılır.

*Muayene: sperm tetkikinde tespit edilen soruna göre testislerin durumu değerlendirilir, varikosel, enfeksiyon gibi problemler araştırılır.

*Erkekte hormon tetkikleri: FSH, LH, testosteron, serbest testosteron, prolaktin, TSH.